صنعت مرغداری ایران حدود ۷۰ سال قدمت دارد
صنعت مرغداری ایران حدود ۷۰ سال قدمت دارد در این مدت نسبتا طولانی، سرمایه مالی و انسانی بزرگی در این صنعت تمرکز یافته است. در حال حاضر ایران جزء شش کشور دنیا است که تمام زنجیره تولید از لاین تا واحدهای تولید مرغ را دارد این مجموعه ضمن استفاده از فناوری های روز دنیا و برخورداری از زیر ساخت های مناسب و کارشناسان زبده، از ظرفیت تولید بیش از نیاز کشور برخودار است و به جهت بهره وری بالا و فعالیت در فضای رقابتی، می تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، در بازار منطقه ای نیز فعالیت کند. به رغم ویژگی های فوق، صنعت مرغداری چندان حال خوشی ندارد و حداقل در دو دهه اخیر هیچ گاه نتوانسته از ظرفیت های خود در شرایط عادی بهره برداری کند.
بحران در صنعت دامداری و از جمله در مرغداری ها عمدتا حاصل سیاست های متناقض دولت، ضعف در مدیریت تامین نهاده ها، قیمت گذاری دستوری و تحلیل غلط از وضعیت تولید و عرضه است که هم موجب خسارت کلان به تولید کنندگان و هم سبب اختلال در دسترسی مصرف کنندگان به محصولات دامی شده است.
زنجیره تامین مرغ و تخم مرغ دارای برنامه زمانی معینی است که اختلال در این برنامه زمانی منجر به از دست رفتن تولید هر بخش و کاهش تولید محصول نهایی و ایجاد گسست در کل روند تولید خواهد شد جوجه یکروزه مزارع مرغ اجداد باید در زمان تولید توسط مزارع مرغ مادر خریداری و نگهداری شود؛ مزارع مرغ مادر که تولید کننده جوجه یکروزه مرغ گوشتی و تخم گذارند اگر تولیدشان توسط تولید کنندگان مرغ و تخم مرغ خریداری نشود متضرر خواهند شد. کل این پروسه تابع سیاست گذاری و تامین دان توسط وزارت کشاورزی است که موظف به تامین و توزیع دان با ارز دولتی است
اختلال دایمی در روند تامین دان در سالهای اخیر که خسارات زیادی به صنعت دامداری کشور زده و تولید کنندگان زیادی را به ورشکستگی رسانده، مسئولتی در بوروکراسی دولتی ندارد، اما تولید کنندگان همچنان موظف به رعایت دستورالعمل های صادره از این منابع غیبی هستند.
در سالهای اخیر عملا دسترسی تولید کنندگان محصولات دامی به علوفه و دان وارداتی به دلیل وجود رانت و ضعف در مدیریت توزیع ممکن نشده و تولید کنندگان مجبور شده اند بخشی از نیاز واحدهای خود را از بازار آزاد به قیمت روز تامین کنند. در سال ۱۳۹۹ به دلیل اختلال در تامین دان از طرف دولت، زیان های سنگینی به واحدهای پرورش مرغ مادر و مرغ گوشتی وارد شد (رجوع شود به مقاله «مزارع مرغ مادر و عرضه جوجه یکروز گوشتی» در این شماره).
مسئولیت این خسارت عظیم به تولید کنندگان و کشور چه کسانی بودند؟ صنعت مرغداری در نبود حمایتهای موثر (از جمله بیمه) چگونه با از دست رفتن سرمایه خود کنار خواهد آمد (رجوع شود به مقاله «جای خالی بیمه» در همین شماره). آیا دوباره میتواند به سیستم دولتی تامین نهاده ها اطمینان و دور جدیدی از تولید را آغاز کند؟
در حال حاضر به دلیل اتفاقات فوق و کمی عرضه، قیمت جوجه یکروزه به حدود ۶ تا ۷ هزار تومان افزایش یافته است. اما دولت برای حمایت از مصرف کننده، واحدهای تولیدی مرغ و تخم مرغ را مجبور به رعایت قیمت های دستوری خود کرده و بودجه حمایت از مصرف کننده را از جیب تولید کننده تامین میکند. این روال قابل ادامه نیست و ضرر نهایی این شیوه از سیاست گذاری چیزی جز خسارت بیشتر به همراه نخواهد داشت. سیاست های حمایتی دولت از مصرف کننده نباید باری بر دوش تولید کننده باشد. اگر دولت به واقع خواهان ایجاد اطمینان برای تولید کننده است تا عرضه محصولات دامی در شرایط عادی ادامه یابد، لازم است سیاست مشخص و پایداری را در تامین دان و دیگر نهاده ها، سپردن قیمت به بازار، ایجاد فضای رقابتی در تولید و عرضه پیگیری و سیاستهای حمایت از مصرف کننده را در چارچوب دیگری دنبال کند.